Startup95 Bringing Myanmar's Startups to The World

ကျွန်တော်တို့ ငွေကြေးမတည်ပေးခဲ့တဲ့တစ်ယောက်က VCs (စွန့်ဦး ငွေကြေးရင်းနှီးမြှပ်နှံသူ) တွေနဲ့ ဆွေးနွေးနေပါတယ်။ သူက ကျွန်တော့်ကို မေးပါတယ်။ စွန့်ဦးလုပ်ငန်းတည်ထောင်သူတွေဟာ Series A-round ပြီးရင် ဘုတ်အဖွဲ့ကို ထိန်းချုပ်ထားတာဟာ ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထရှိလားလို့ မေးတာပါ။ ဒါမျိုးဖြစ်တာ ဘယ်တော့မှ မရှိသလောက်ပဲလို့ VCs တွေက ပြောနေတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။

ဒီလို မရှိဘူးဆိုတာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်လောက်ကဆိုရင်တော့ အမှန်ပါပဲ။ အရင်တုန်းကဆို Series A ပြီးရင် ဘုတ်အဖွဲ့ကို ထိန်းချုပ်ထားတယ်ဆိုတာ မရှိသလောက် ရှားပါတယ်။ ပုံမှန်ဘုတ်အဖွဲ့မှာဆိုရင် တည်ထောင်သူနှစ်ယောက်၊ VCs နှစ်ယောက်၊ လွပ်လပ်တဲ့ အဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မကြာသေးခင်ကတော့ တည်ထောင်သူ တစ်ယောက်၊ VC တစ်ယောက် နဲ့ လွပ်လပ်တဲ့ အဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက်ဆိုပြီး ဖြစ်လာပါတယ်။ နှစ်ခုစလုံးမှာတော့ တည်ထောင်သူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ဘုတ်အဖွဲ့မှာအများစု ပါဝင်နိုင်မှုကို ဆုံးရှုံးပါတယ်။

ဒါပေမယ့်လည်း ဒီလိုဆုံးရှုံးတယ်ဆိုတာ အမြဲတမ်းတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ Series A အပြီးမှာကို မက်ဇူကာဘတ်က Facebook ဘုတ်အဖွဲ့ကို ထိန်းချုပ်ထားပါတယ်။ ဒီလိုထိန်းချုပ်တဲ့ တည်ထောင်သူတွေ ရှိတာက ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထ ကိစ္စလား။ A round ပြီးရင် တည်ထောင်သူတွေက ထိန်းချုပ်တာဟာ ဖြစ်နေကျကိစ္စလား။ ကျွန်တော်တို့ ငွေကြေးမတည်ပေးခဲ့တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေမှာ ဒီလိုကိစ္စမျိုးတွေဖြစ်တာ ကျွန်တော်ကြားဖူးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘယ်လောက်များတယ်ဆိုတာကိုတော့ ကျွန်တော် မသိပါဘူး။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်က Y-Combinator မှာရှိတဲ့ တည်ထောင်သူတွေရဲ့စာရင်းအတိုင်း အီးမေးလ်ပို့ပြီး မေးကြည့်ပါတယ်။

သူတို့ပြန်ပို့လာတဲ့စာရင်းကြောင့် ကျွန်တော်အံ့အားသင့်ရပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ မတည်တည်ထောင်ပေးခဲ့တဲ့ ကုမ္ပဏီတစ်ဒါဇင်လောက်မှာပဲ တည်ထောင်သူတွေဟာ A-round ပြီးရင် ဘုတ်အဖွဲ့နေရာအများစုကို ရယူထားပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့က အများကြီးပြောင်းလည်းခါနီး အခြေအနေလေးတစ်ခုမှာ ရှိနေသလိုပါပဲ။ A-round ပြီးရင် ဘုတ်အဖွဲ့ကို တည်ထောင်သူတွေက ထိန်းချုပ်ထားတယ်ဆိုတာကို VC အများစုက မကြားဖူးတဲ့ ကိစ္စတစ်ခုလို လုပ်နေတုန်းပါပဲ။ သင်က မေးမယ်ဆိုရင်တောင် VC တွေက သင်ကပဲ မကောင်းတဲ့လူလို ဖြစ်သွားအောင် လုပ်နေကြပါတယ်။ သင်ကပဲ အတွေ့အကြုံမရှိတဲ့အူတူတူ လူလိုလို၊ သင်ကပဲ ကြီးစိုးချင်သူလိုလို ဖြစ်အောင် လုပ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်သိတဲ့ တည်ထောင်သူတွေကတော့ အတွေ့အကြုံမရှိတဲ့လူလည်း မဟုတ်သလို ကြီးစိုးချင်သူတွေလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ သူတို့ဟာ ဒီလိုလူမျိုးတွေဆိုရင်လည်း မက်ဇူကာဘတ်လို အူတူတူ” ကြီးစိုးသူတွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ VC တွေ လိုက်ရှာနေတဲ့လူမျိုးတွေပါ။

တည်ထောင်သူတွေက A round ပြီးရင် ထိန်းချုပ်ထားတယ်ဆိုတာ ဖြစ်တတ်တဲ့ ကိစ္စပါ။ ငွေကြေးဆိုင်ရာ အကျဉ်းအကျပ်ကျတာမျိုးမရှိခဲ့ရင် ဒီလိုထိန်းချုပ်တာဟာ လာမယ့်နှစ်တွေမှာ စံတစ်ရပ်ဖြစ် လာလိမ့်မယ်လို့တောင် ကျွန်တော်တော့ ထင်ပါတယ်။

ကုမ္ပဏီကို ထိန်းချုပ်တယ်ဆိုတာ ဘုတ်အဖွဲ့အစည်းအဝေးမှာ တခြားလူတွေကို မဲပေးပြီး ထုတ်ပစ်တယ် ဆိုတာမျိုးသက်သက်မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီ့ထက်ပိုရှုပ်ထွေးတဲ့ ကိစ္စတစ်ခုပါ။ ကုမ္ပဏီဘုတ်အဖွဲ့နေရာကို ဘယ်လောက်ပဲရထားထား ကုမ္ပဏီရောင်းရမယ့်ကိစ္စလိုမျိုးအရေးကြီးတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကြီးတွေမှာ ရင်းနှီးမြှပ်နှံ သူတွေက ဗီတိုအာဏာ သုံးလေ့ရှိကြပါတယ်။ ဘုတ်အဖွဲ့မှာ မဲခွဲတယ်ဆိုတာကလည်း ရှားရှားပါးပါးပါ။ ကိစ္စတော်တော်များများက မဲမပေးခင်ကတည်းက ဆွေးနွေးဆုံးဖြတ်ပြီးသားပါ။ မဲပေးမှ လုပ်ကြတဲ့ ကိစ္စမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလိုဆွေးနွေးတဲ့နေရာမှာ အမြင်ခြင်း မတူကြဘူးဆိုရင်လည်း မဲခွဲလို့ ရှုံးနိုင်တဲ့ဘက်က ပျော့ပြောင်းလေ့ရှိပါတယ်။ ဘုတ်အဖွဲ့နဲ့ ပတ်သက်လို့ ဒါက လက်တွေ့ကျတဲ့အခြေအနေပါ။ သင်လုပ်ချင်တဲ့ အရာတိုင်းကို လွယ်လွယ်လေး လုပ်လို့ရတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘုတ်အဖွဲ့ဟာ ရှယ်ယာရှင်တွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားအရ ပြုမူဆောင်ရွက်ရတာပါ။ ဒါပေမယ့် ဘုတ်အဖွဲ့မှာ နေရာအများစု ရထားမယ်ဆိုရင် ရှယ်ယာရှင်တွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားနဲ့ပတ်သက်လို့ သင့်ရဲ့ သဘောထားအမြင်တွေက အခြားလူတွေဆီပါ ပြန့်နှံ့သွားလေ့ရှိပါတယ်။

ဒါကြောင့် ဘုတ်အဖွဲ့ကို ထိန်းချုပ်မယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စက လုံးဝထိန်းချုပ်လို့ရတဲ့ ကိစ္စမျိုး မဟုတ်သလို စိတ်ကူးယဉ် ကိစ္စမျိုးလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ကုမ္ပဏီတွေထဲမှာ ကွဲပြားမှုတွေကတော့ မလွှဲမရှောင်သာကို ရှိပါတယ်။ A round ပြီးလို့ ဘုတ်အဖွဲ့ကို တည်ထောင်သူတွေက ထိန်းထားတာဟာ စံတစ်ရပ်ဖြစ်လာမယ်ဆိုရင် စွန့်ဦးလုပ်ငန်း လောကကြီးတစ်ခုလုံးမှာလည်း အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာပါမယ်။

စံအသစ်ကို ပြောင်းလဲကျင့်သုံးဖို့က အလွန်မြန်ဆန်ပါလိမ့်မယ်။ အကြောင်းအရင်းကတော့ တည်ထောင်သူတွေ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ စွန့်ဦးကုမ္ပဏီတွေဟာ အကောင်းဆုံးကုမ္ပဏီတွေ ဖြစ်လာလေ့ရှိပါတယ်။ ဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ ပထမဦးဆုံးလမ်းကြောင်းချသူတွေ ဖြစ်လာလေ့ရှိပြီး အခြား စွန့်ဦးကုမ္ပဏီတွေနဲ့ VC တွေဟာ သူတို့ရဲ့ လမ်းကြောင်းကို လိုက်ရပါတယ်။

VC တွေ စွန့်ဦးလုပ်ငန်းရှင်တွေနဲ့ ဆွေးနွေးတဲ့အခါ မာကြောရတဲ့အကြောင်းအရင်းတွေကတော့ သူတို့ကို အနိုင်ယူသွားသလိုရှိတဲ့ သူတို့ရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေဆီ ပြန်သွားရမှာ ရှက်တာကြောင့်ပါ။ စာချုပ်ချုပ်တဲ့အခါ စာချုပ်စည်းမျဉ်းတွေမှာ ဘယ်လိုအကျိုးအမြတ်ကောင်းတွေရထားတယ်ဆိုတာကို သူတို့ ကြွားချင်ပါတယ်။ အများစုကတော့ တည်ထောင်သူတွေဟာ ဘုတ်အဖွဲ့ကို ထိန်းချုပ်ထားလားဆိုတဲ့ကိစ္စမျိုးကို ဂရုမစိုက်ကြပါဘူး။ သူတို့ဟာ လိုက်လျောတတ်သူတွေဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုး မပေါက်စေချင်တာပါ။ တည်ထောင်သူတွေကို ထိန်းချုပ်ခွင့် ပြုလိုက်တာကို လိုက်လျောမှုတစ်ခုလိုထင်သွားရင် နောက်ထပ်လိုက်လျောမှုတွေ ဖြစ်လာမှာမျိုးပါ။

VC တွေပေါ်ဖိအားဖြစ်စေတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေလိုပါပဲ။ တည်ထောင်သူတွေက ထိန်းချုပ်ထားမယ့် အပြောင်းအလဲ ဆိုတာကလည်း ထင်သလောက် ပြဿနာကြီးတစ်ခု ဖြစ်လာမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ VC တွေက စည်းရုံးလုပ်ဆောင်နိုင်ဦးမှာပါပဲ။ အတင်းအကြပ်ကြီး လုပ်လို့မရတော့ရုံပါပဲ။ သူတို့ အတင်းအကြပ်လုပ်လို့ရတဲ့ စွန့်ဦးလုပ်ငန်းတွေကလည်း အရေးကြီးတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေမဟုတ်ပါဘူး။ VC အများစုဟာ အကြီးအကျယ်ပေါက်တဲ့ စွန်ဦးလုပ်ငန်းနည်းနည်းလေးကနေပဲ ပိုက်ဆံရတာပါ။ ဒီလုပ်ငန်းတွေဟာလည်း သူတို့အတင်းအကြပ်လုပ် လို့ရတဲ့ လုပ်ငန်းတွေ မဟုတ်ပါဘူး။

တည်ထောင်သူတွေက ဘုတ်အဖွဲ့ကို ချုပ်ကိုင်ထားမယ်လို့ သိရတာဟာ VC တွေ ရင်းနှီးမြှပ်နှံတဲ့အခါ ပိုကောင်းတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေ လုပ်နိုင်ဖို့တောင် အကူအညီ ဖြစ်ပါတယ်။ တည်ထောင်သူတွေကို ထုတ်လို့မရ ဘူးဆိုတာသိရင် သူတို့ယုံရတဲ့ တည်ထောင်သူကိုပဲ ရွေးရပါလိမ့်မယ်။ ပြီးတော့ တောက်လျှောက် သူတို့ရွေးချယ် နေရမှာကလည်း ဒီလူတွေပါပဲ။

Original Essay in English by Paul Graham here. http://www.paulgraham.com/control.html

မိန်းမဘေး ရှောင်ပြေးရာမှ အိမ်ခန်းတောင် မငှားနိုင်‌တော့သော စတတပ်သမားတစ်ဦး အကြောင်း
မနေ့ညက ကားလက်မှတ်တွေ ရောင်းစားနေတဲ့ စတတပ် ကုမ္ပဏီ စီအီးအို အစ်ကိုကြီးက ညစာကျွေးမယ်ဆိုလို့ လိုက်သွားမိပါတယ်။ ခါတိုင်း ပီဇာ၊ ပက်စတာ စတဲ့ ကောင်းပေ့ဆိုတဲ့ ဆိုင်တွေမှ ဝင်စားတတ်တဲ့ လူကြီး ဒီတစ်ခါ စလပ်ဆိုင် ခေါ်သွားတော့ အခြေအနေ သိပ်မဟန်တော့ဘူး ဆိုတာ နည်းနည်းတော့ ရိပ်မိလိုက်ပါတယ်။ …
စားရင်းသောက်ရင်း ပြည်တွင်းအိုင်တီ ကုမ္ပဏီများ အပြိုင်အဆိုင်များကြောင်း၊ ဝန်ထမ်း ရှာရခက်ကြောင်း၊ အင်ဗက်စတာများ လက်ပေါက်ကပ်ကြောင်း၊ စင်ကာပူမှာဆို မည်သို့မည်ပုံ ဖြစ်ကြောင်း တတွတ်တွတ် ညည်းတော့ … ဒါဆိုလဲဗျာ ခင်ဗျား စင်ကာပူပဲ ပြန်ပြီး လုပ်ပါ‌လာပြောတော့ မိန်းမက စင်ကာပူမှာ ရှိနေတာမို့ လွတ်လွတ်လပ်လပ်နေချင်လို့ ပြည်တွင်းမှာ ကြုံရာဖြစ်ရာ စတတပ်လုပ်ပြီး အတင်း ကပ်နေနေတာ ဖြစ်ကြောင်း ဝန်ခံသွားရှာပါတယ်။
နောက်ဆုံး စားသောက်ပြီး ရှင်းပြန်ဖို့ လုပ်တော့ လျှာရှည်ပြီး အရင်တိုက်ခန်းမှာ နေတုန်းပဲလား မေးမိတော့ အခန်းငှားခ မတတ်နိုင်တော့လို့ မိဘအိမ် ပြန်ကပ်နေရပြီ ဖြစ်ကြောင်း သနားကမား ပြောရှာတော့ ကျွန်တော့ခမျာ သူကျွေးတာ မစားရက်ဘဲ ကိုယ့်ပိုက်ဆံ ကိုယ်ထုတ်ရှင်းခဲ့ရပါကြောင်း မှတ်တမ်းတင်လိုက်ရပါတယ်။

 

မိန္းမေဘးရွာင္ေျပးရာမွ အိမ္ခန္းေတာင္ မငွားနိုင္‌ေတာ့ေသာ စတတပ္သမားတစ္ဦး အေၾကာင္း

မေန႔ညက ကားလက္မွတ္ေတြ ေရာင္းစားေနတဲ့ စတတပ္ ကုမၸဏီ စီအီးအို အစ္ကိုႀကီးက ညစာေကၽြးမယ္ဆိုလို႔ လိုက္သြားမိပါတယ္။ ခါတိုင္း ပီဇာ၊ ပက္စတာ စတဲ့ ေကာင္းေပ့ဆိုတဲ့ ဆိုင္ေတြမွ ဝင္စားတတ္တဲ့ လူႀကီး ဒီတစ္ခါ စလပ္ဆိုင္ ေခၚသြားေတာ့ အေျခအေန သိပ္မဟန္ေတာ့ဘူး ဆိုတာ နည္းနည္းေတာ့ ရိပ္မိလိုက္ပါတယ္။ …
စားရင္းေသာက္ရင္း ျပည္တြင္းအိုင္တီ ကုမၸဏီမ်ား အၿပိဳင္အဆိုင္မ်ားေၾကာင္း၊ ဝန္ထမ္း ရွာရခက္ေၾကာင္း၊ အင္ဗက္စတာမ်ား လက္ေပါက္ကပ္ေၾကာင္း၊ စင္ကာပူမွာဆို မည္သို႔မည္ပုံ ျဖစ္ေၾကာင္း တတြတ္တြတ္ ညည္းေတာ့ … ဒါဆိုလဲဗ်ာ ခင္ဗ်ား စင္ကာပူပဲ ျပန္ၿပီး လုပ္ပါ‌လာေျပာေတာ့ မိန္းမက စင္ကာပူမွာ ရွိေနတာမို႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေနခ်င္လို႔ ျပည္တြင္းမွာ ၾကဳံရာျဖစ္ရာ စတတပ္လုပ္ၿပီး အတင္း ကပ္ေနေနတာ ျဖစ္ေၾကာင္း ဝန္ခံသြားရွာပါတယ္။
ေနာက္ဆုံး စားေသာက္ၿပီး ရွင္းျပန္ဖို႔ လုပ္ေတာ့ လၽွာရွည္ၿပီး အရင္တိုက္ခန္းမွာ ေနတုန္းပဲလား ေမးမိေတာ့ အခန္းငွားခ မတတ္နိုင္ေတာ့လို႔ မိဘအိမ္ ျပန္ကပ္ေနရၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း သနားကမား ေျပာရွာေတာ့ ကၽြန္ေတာ့ခမ်ာ သူေကၽြးတာ မစားရက္ဘဲ ကိုယ့္ပိုက္ဆံ ကိုယ္ထုတ္ရွင္းခဲ့ရပါေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္လိုက္ရပါတယ္။

ကမၻာေက်ာ္ Fobes မဂၢဇင္းက ေပၚဂေရဟန္ကိုရင္းႏွီးျမႇုတ္ႏွံသူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ စြန္ဦးထူေထာင္သူေတြမွာ ဘာေတြကိုရွာၾကည့္ သလဲဆိုတာကို ေရးဖို႔ေတာင္းဆိုလို႔ ေရးထားတဲ့ စာပါ။

၁- စိတ္ဓာတ္ႀကံ့ခိုင္ျခင္း(Determination)

စြန႔္ဦးလုပ္ငန္းတစ္ခုကို တည္ေထာင္မယ့္သူေတြမွာ ရွိရမယ့္ အေရးအႀကီးဆုံး အရည္အေသြးပါ။ ညဏ္ရည္ ထက္ျမက္ဖို႔ ကအေရးအႀကီးဆုံးလို႔ အရင္ကယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။ တည္ေထာင္သူေတြက ခပ္တုံးတုံး ျဖစ္လို႔မရတာေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ညဏ္အရည္အေသြးေတာ္ယုံတန္ယုံထက္ေက်ာ္သြားၿပီးရင္ ပိုၿပီးအေရးႀကီးက စိတ္ဓာတ္မာေက်ာႀကံ့ခိုင္ဖို႔ပါ။ အခက္အခဲ အတားအဆီးေတြကိုအျမဲေတြ႕ၾကဳံရမွာျဖစ္တာေၾကာင့္ လြယ္လြယ္နဲ႔ ေပ်ာ့ညံ့တဲ့လူမ်ိဳး ျဖစ္သြား လို႔မရ ပါဘူး။

အေမရိကန္နိုင္ငံက အြန္လိုင္းေငြေပးေခ်မွုစနစ္ WePay ရဲ့ တည္ေထာင္သူေတြျဖစ္တဲ့ ေဘလ္ကလယ္ရစ္ကို (Bill Clerico) နဲ႔ ရစ္ခ်္အဘာမန္း(Rich Aberman)တို႔ကို ဥပမာေပးခ်င္ပါတယ္။ WePay ဟာ ေအာင္ျမင္တဲ့ စြန႔္ဦးကုမၸဏီႀကီးတစ္ခု ျဖစ္ေနပါၿပီ။ သူတို႔က ေငြေၾကးနဲပတ္သက္တဲ့ စြန႔္ဦးလုပ္ငန္းတစ္ခုကို လုပ္ေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဗ်ဴရိုကေရစီယႏၲရားေတြနဲ႔ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးေပါင္းေျမာက္မ်ား စြာကို ေဆြးေႏြးမွုေတြ လုပ္ရပါတယ္။ စြန႔္ဦးလုပ္ငန္းေလးတစ္ခုဟာ သူရပ္တည္နိုင္ေရးအတြက္ ကုမၸဏီႀကီးေတြနဲ႔ ညႇိုႏွိုင္းနိုင္မွုအေပၚ မွီခိုေနရတယ္ဆိုရင္ သိပ္ေတာ့မလြယ္ပါဘူး။ ကိုယ့္ကိုယ္ ကုမၸဏီႀကီးေတြက ရွိတယ္လို႔ကိုအသိအမွတ္မျပဳခ်င္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေဘလ္ကလယ္ရစ္ကိုနဲ႔ ေဆြးေႏြးရၿပီဆိုရင္ေတာ့ သူေျပာတဲ့အတိုင္းပဲ တစ္ဖက္လူက လက္ခံသြား ရပါတယ္။ သူက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခိုင္ခိုင္မာမာခ်ထားၿပီး လက္ေလၽွာ့စြန႔္လြတ္သြားတယ္ဆိုတာမ်ိဳး မရွိပါဘူး။

၂-ေျပာ့ေျပာင္းနိုင္စြမ္း(Flexibility)

စြန႔္ဦးတီထြင္လုပ္ငန္းေလာကဟာ ႀကိဳတင္ခန႔္မွန္းလို႔မရပါဘူး။ သင့္ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို လုပ္ရင္း ကိုင္ရင္းနဲ႔ ေျပာင္းလဲမွုေတြ လုပ္သြားဖို႔ လိုပါတယ္။ ေဘာလုံးကို သယ္သြားတဲ့အခါ ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေတာ့ ဂိုးရဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေျခအေနအရ ေနာက္ျပန္ေပးတာမ်ိဳး၊ ေဘးဘက္ကို ျဖန႔္ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
သင္စိတ္ကူးထားတာထက္ ေကာင္းတဲ့အိုင္ဒီယာမ်ိဳး ေတြ႕တယ္ဆိုရင္ ေျပာင္းလဲဖို႔ လိုပါတယ္။ အေသဆုပ္ကိုင္ထားတာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ပါဘူး။ အေလၽွာ့အတင္းနဲ႔ ေျပာ့ေျပာင္းမွုရွိဖို႔ လိုပါတယ္။ အေပးအယူလုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။

နမူနာေကာင္းတစ္ခုကေတာ့ ဒန္နီရယ္ ဂေရာ့စ္​(Daniel Gross)။ သူက Y-Combinator မွာလာၿပီးေလ်ာက္တုန္က သိပ္မေကာင္းတဲ့ e-commerce အိုင္ဒိယာနဲ႔လာတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က သူတစ္ျခားဟာ လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရင္းအႏွီးထုပ္ေပးမယ္ ေျပာေတာ့ ခဏစဥ္းစားၿပီး OK လို႔ေျပာတယ္။ တစ္ကယ္လည္း သူ႔အိုင္ဒီယာ ကိုေျပာင္းတယ္။​ အခုလုပ္ေနတဲ့ ​Greplin မလုပ္ခင္အိုင္ဒီယာ ႏွစ္ခုေလာက္ကိုေျပာင္းၿပီးမွ ဒီတစ္ခုကိုေရြးတာပါ။ ေနာက္ဆုံးသင္တန္းဆင္ပြဲ မတိုင္ခင္ႏွစ္ရက္အလိုမွဒီတစ္ခုကိုစလုပ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ လူေတာ္ေတာ္စိတ္ဝင္စားၾကတယ္။ ဘာလုပ္လုပ္ သူကေၾကာင္က်ေလးက်တတ္ တယ္လို႔ေျပာရမလိုပဲ။

၃ – စိတ္ကူးနိုင္စြမ္း (Imagination)

ညဏ္ရည္ထက္ျမက္ဖို႔က တကယ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စိတ္ကူးနိုင္စြမ္းရွိဖို႔ကပိုၿပီး လိုပါေသးတယ္။ အရင္သိၿပီးသားျပႆနာကို အျမန္ရွင္းနိုင္တာထက္ တစ္ခါမွမေတြ႕ဘူေသးတဲ့ စိတ္ကူးအထူအဆန္းေလးေတြရွိတာက တန္ဖိုးပိုရွိပါတယ္။စြန႔္ဦးေလာကမွာေတာ့ ပထမဆုံးေပၚလာတဲ့ စိတ္ကူးအိုင္ဒီယာအမ်ားစုဟာ မေကာင္းတတ္ၾကပါဘူး။ ေကာင္းတယ္ဆိုရင္လည္း အျခားတစ္ေယာက္ လုပ္ၿပီးေနတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေျခအေနနဲ႔ သင့္ေလ်ာ္တဲ့႐ူးသြပ္မွုမ်ိဳးနဲ႔ စိတ္ကူးနိုင္စြမ္းလိုတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအခ်က္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ Airbnb အေၾကာင္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ Airbnb ဟာ အိမ္ငွားရမ္းမွု ဝန္ေဆာင္မွုေပးတဲ့ ပလက္ေဖာင္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔က အိမ္တစ္လုံးမွ မပိုင္ပါဘူး။ တည္ေထာင္ဖို႔ ေငြေၾကးေထာက္ပံ သူေတြက Airbnb ရဲ့ စိတ္ကူးဟာ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္နိုင္တယ္လို႔ ထင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ လူေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာဟာ အျခားလူေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာရဲ့ ေနရာမွာ ခဏေလာက္ ေနခ်င္လိမ့္မယ္လို႔ မထင္ခဲ့ပါဘူးတဲ့။ သူတို႔ကိုအရင္းအႏွီးထုတ္ေပးတာကလည္း ထူေထာင္သူေတြကိုသေဘာၾကလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ အရင္းအႏွီးမရွိခင္က ေငြရွာတဲ့အေနနဲ႔ အိုဘားမာနာမည္၊ မက္ကိန္းနာမည္နဲ႔မုန္႔ထုတ္ေရာင္းေနတယ္လို႔ၾကား သြားလို႔ေငြထုတ္ေပးလိုက္ၾကတာပါ။ ခပ္ေၾကာင္ေၾကာင္ အိုင္ဒီယာျဖစ္ေပမဲ့ အေကာင္ေလးျဖစ္ေနေသးလို႔ေပါ့။

၄ – ဆိုးပါ (Naughtiness)

ေအာင္ျမင္တဲ့တည္ေထာင္သူအမ်ားစုဟာ လူေတာ္ေတြ ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ လုပ္ငန္းနဲ႔ပတ္သက္ရင္ လက္ေတြ႕က်က်နဲ႔ ထက္သန္စိတ္ရွိသူေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကိုလိမၼာသူေတြလို႔ေျပာလို႔မရပါဘူး။ လူ႔ၾကင့္ဝတ္သိကၡာကိုတန္ဖိုးထားၾကေပမဲ့ လူ႔ေတြေဘာင္ကြတ္သတ္မွတ္ထားတာေတြကို မလိုက္နာၾကပါဘူး။ အမ်ားေတြး သလိုေတြးတတ္သူ၊ အမ်ားလုပ္သလိုပဲ လုပ္တတ္တဲ့ ပုံစံခြက္ထဲက လူမ်ိဳးေတြေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ကိုဆိုးတယ္လို႔ ေျပာနိုင္ေပမဲ့ ယုပ္မာသူေတြလို႔မေခၚနိုင္ပါ။ သူတို႔ဟာ လုပ္ေနက်စည္းမ်ဥ္းေတြကို ခ်ိဳးဖ်က္ရတာမ်ိဳးကို ႏွစ္သက္သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုးတယ္ဆိုတဲ့အေရအျခင္းက စိတ္ကူးနိုင္စြမ္း နဲ႔ေတာင္ထပ္ေနသလိုပါပဲ။

ဆမ္ေအာ္တ္မန္ ကကၽြန္ေတာ္တို႔ Y-Combinator ရဲ့အေအာင္ျမင္ဆုံး ေက်ာင္းသားေဟာင္းပါ။ သူလိုလူမ်ိဳးေတြ ဘယ္လိုရွာရင္ေကာင္းမလဲလိုသူ႔ကို ေမးၾကည့္ေတာ သူက စနစ္တစ္ခုကိုဘယ္လို “ဘတ္”ခဲ့ဘူသလဲလို႔ေမးၾကည့္ေပါ့လိုေျပာပါတယ္။ “ဘတ္တယ္” ဆိုတာက စနစ္ရဲ့အားနည္းအားသာခ်က္ေတြကို ေသခ်ာေလ့လာၿပီး ကိုယ့္အတြက္သူမ်ားမသုံးဘူတဲ့နည္းနဲ႔အသုံးခ်တာကိုဆိုလိုတာပါ။ အခုလည္းဒီေမးခြန္အတြက္ေျဖထားတာကို ကၽြန္ေတာ္တို႔အထူ က႐ုတစိုက္ၾကည့္ၾကပါတယ္။

၅ – ခင္မင္မွု

တည္ေထာင္သူတစ္ေယာက္တည္းနဲ႔ စြန႔္ဦးလုပ္ငန္းလုပ္တယ္ဆိုတာ လက္ေတြ႕က်က်ေျပာရရင္ေတာ့ ခက္ခဲပါတယ္။ ေအာင္ျမင္တဲ့ ကုမၸဏီေတြဟာ ႏွစ္ေယာက္၊ သုံးေယာက္နဲ႔ စၾကတာပါ။ တည္ေထာင္သူေတြၾကားက ခင္မင္မွုကလည္း ခိုင္မာမွျဖစ္မွာပါ။ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ ဟန္ေဆာင္စရာမလိုတဲ့ ခင္မင္မွုရွိၿပီး အလုပ္အတူတူလုပ္လို႔ရမွပါ။ အလုပ္ကအျမဲပဲေသြးခြဲေပးေနသလိုပါပဲ တစ္ကယ္ကို ခြဲလိုမရတဲ့သူေတြပါအတြဲညီညီးက်န္နိုင္တာပါ။

ေအာင္ျမင္တဲ့ စြန႔္ဦးလုပ္ငန္း တစ္ခုျဖစ္တဲ့ Justin.tv က တည္ေထာင္သူေတြဆိုရင္ ႏွစ္တန္းကတည္းက ငယ္သူငယ္ခ်င္းေတြမွို႔လို႔ ႏွစ္ကိုယ့္တစ္စိတ္လိုပဲ ပါးစပ္ဟစရာမလိုပဲ တစ္ေယာက္ကဘာဆိုလိုတယ္ဆိုတာ တစ္ေယာက္ကသိေနပါတယ္။ ဒါေတာင္မွ သူတိုႏွစ္ေယာက္တစ္ျခားတည္ေထာင္သူေတြလိုပဲ ျငင္းၾကခုန္ၾကရေပမဲ့ သူတိုႏွစ္ေယာက္အျခင္းျခင္း စိတ္ထဲမွာမရွင္းမလင္း ရွိတယ္ဆိုတာမေတြ႕ဘူပါဘူး။

Original essay here.

မွတ္မွတ္ရရ မေန႔က စားပြဲထိုးေလာက္ေတာင္ ဖုန္းေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ မကိုင္နိုင္တဲ့ အိုင္တီလုပ္ငန္း ပိုင္ရွင္ အစ္ကိုႀကီးနဲ႔ အတူ ဘီယာေသာက္ခဲ့ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္က ျပည္တြင္း အိုင္တီေလာကမွာ mmgamer ဝဘ္ဆိုက္ နဲ႔ လူသိမ်ားခဲ့တဲ့ အစ္ကိုႀကီး၊ အခုေတာ့ ဝဘ္ဆိုက္ေတြေရး၊ သင္တန္းေတြဖြင့္႐ုံမကလို႔ ပိုက္ဆံရမယ္ဆိုရင္ ေငြတိုးပါ ေခ်းစားေနတဲ့ စီးပြား‌ေရးသမားႀကီးေပါ့။ နာမည္ကိုေတာ့ သူ႔ဂုဏ္သိကၡာကို ငဲ့ညႇာေသာအားျဖင့္ မေျပာေတာ့ပါ။ လူကိုပဲ တဂ္လုပ္ထားပါတယ္။

ဆိုင္မွာ စထိုင္ကတည္းက အရင္အစိုးရ လက္ထက္က ခရိုနီပေရာဂ်က္ေတြနဲ႔ ဘယ္လိုဘယ္ပုံ အဆင္ေျပခဲ့ေၾကာင္း၊ ေမေမ့လက္ထက္မွာ စီးပြားေရးေတြ လုပ္မေကာင္းေတာ့ေၾကာင္း၊ အေႂကြးေတြ မည္သို႔မည္ပုံ ဝိုင္းေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ မိန္းမစရိတ္ ကေလးစရိတ္နဲ႔ မည္မၽွ ဒုကၡေရာက္ေၾကာင္း ညည္းျပပါတယ္။ သိပ္စိတ္မဝင္စားလွေပေပမဲ့ တစ္ခြက္ေသာက္ဖူး သူ႔ေက်းဇူးဆိုတဲ့ စကားအတိုင္း ကၽြန္ေတာ္မွာလည္း သည္းခံၿပီး နားေထာင္ေပးရပါတယ္။

စားေသာက္ေနတုန္း ဖုန္းထုတ္ selfie ရိုက္ဖို႔ ျပင္ၿပီးမွ မလုံမလဲနဲ႔ “ငါ့ဖုန္းက စုတ္ေနၿပီ။ ကင္မရာ မေကာင္းေတာ့ဘူးကြ။ နင့္ဖုန္းနဲ႔ပဲ ရိုက္ရေအာင္” ေျပာေတာ့ စိတ္မေကာင္း ျဖစ္မိရပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းက ဖုန္းဂတ္ဂ်က္ အသစ္ထြက္သမၽွ ဝယ္ကိုင္ခဲ့သူ သူေဌးသားတစ္ဦးက မိန္းမရၿပီးမွ အခုလို အိုင္ဖုန္းဖိုက္စုတ္ေလးကိုင္ထားတာ ေတြ႕ေတာ့ သံေဝဂလည္း ရမိပါတယ္။

အျပန္လိုက္ပို႔ရင္း အိမ္နား ေရာက္ခါနီးေတာ့မွ မခ်ိတင္ကဲ ေလသံနဲ႔ “ခုနက ဘီလ္လာေပးတဲ့ ဝိတ္တာေကာင္ေလးက အိုင္ဖုန္းဆဲဗင္းပလပ္ႀကီး ကိုင္ထားတာေနာ္။ ငါတို႔ အိမ္ေထာင္သည္ အိုင္တီသမားေတြ အျဖစ္ကလည္းကြာ စားပြဲထိုးနဲ႔ေတာင္ အၿပိဳင္ အိုင္တီပစၥည္းသစ္ေတြ ဝယ္မသုံးနိုင္တဲ့ ဘဝ ေရာက္ေနၿပီ။” လို႔ဆိုေတာ့ ကၽြန္‌ေတာ့္ရင္ထဲ ‌အေတာ္ေလး စိတ္ထိခိုက္ သနားမိသြားရပါတယ္။

ဒီရက္ပိုင္း ဒီလိုပိုစ့္ေတြပဲ တင္ေနတာ အက္ဖ္ေအမို႔ စပ်စ္သီး ခ်ဥ္ေနတာ မဟုတ္ရရယ္ပါ။ လူငယ္ေတြ ေရလိုက္မလြဲေစဖို႔ စီနီယာ ေနာင္ေတာ္ႀကီးေတြ ဘဝနဲ႔ရင္းၿပီး ရထားတဲ့ သင္ခန္းစာေတြ ျပန္လည္မၽွေဝေပးခ်င္႐ုံ သက္သက္သာ ျဖစ္ေၾကာင္း …